Her yıl 500 binden fazla can alan sıtma hastalığı tarihe karışabilir. Konuyla ilgili çığır açan bir keşif yapan Bilim İnsanı Janneth Fatima Indira Rodrigues CNN TÜRK’e özel konuştu. Rodriguez, sıtmayla mücadelede yeni bir dönemin kapıda olduğunu söyledi. Hilken Doğaç Boran’ın özel zöportajı.
Janneth Fatima Indira Rodrigues: Öncelikle şunu belirteyim. Bu yalnız benim keşfim değil. Sürece dahil olan büyük bir takımımız var. Madrid, İspanya’daki tesisimizde keşfettik. TC-1 adını koyduk. Bakterinin işlevi, bulaştığı sivrisineklerde sıtma parazitinin oluşumunu durdurması. Bunu, sineklerin midesine özel bir molekül salarak yapıyor. Böylece sıtma oluşumu engelleniyor.
Hilken Doğaç Boran: Bu bakteriyi nasıl buldunuz?
Janneth Fatima Indira Rodrigues: Bunu, tesislerimizdeki böcek ağacındaki sineklerde bulduk. Burada sıtma ve tüberküloz gibi hastalıklara karşı ilaçlar geliştiriyoruz. Buradaki sineklerin bir yıl içinde kademeli olarak sıtma bulaştırma yetilerini kaybettiğini fark ettik. Bunun sebeplerini araştırdık ve sineklerin iç organlarını ve solunum sistemlerini mercek altına aldık. Sineklerin ömrünün büyük kısmı suda geçiyor. Larvadan yetişkinliğe kadar olan süreçleri inceledik. Buradaki tüm doku örneklerinde bir bakteri öne çıktı. Bu bakteriyi izole edip, tanımladık.
Hilken Doğaç Boran: Bu bakteri türü sıtmayla mücadelede nasıl kullanılabilir?
Janneth Fatima Indira Rodrigues: Direkt bakterinin kendisi ya da ürettiği molekül kullanılabilir. Sinekler bunları yutabilir. Daha sonra sineklerin içinde sıtma oluşmasını engelleyebilir. Peki bunu sineklere nasıl uygulayabiliriz? bakteri ve molekülü şekerle karıştırarak sinekler için cazip bir hale getirebiliriz. Ya da bu molekül sineklere temas ederek de bulaşabiliyor. Yani şu an için iki uygulama yöntemi var.
Hilken Doğaç Boran: Peki bahsettiğiniz bu yöntem ve ürünlerin etkilerini ne zaman görebiliriz? raflarda ne zaman yer alacaklar?
Janneth Fatima Indira Rodrigues: Biz bu çalışmada laboratuvar bulgularımızı nasıl başarılı bir şekilde sahada uygulayabiliriz konusunu ele aldık. Metinde, Burkina Faso’da yarı-saha şartlarda, kontrollü bir ortamda yaptığımız çalışmaları detaylıca anlattık. Şu an burkina faso’da kapsamlı çalışmalar yürütüyoruz. Bunun yanı sıra üretilebilirlik ve güvenlik konularını da çalışıyoruz. Henüz ürünün neye benzeyeceğini belirlemedik. Şimdiden ne zaman kullanılacağına dair tarih vermem de mümkün değil.
Hilken Doğaç Boran: Sizce bu keşif sıtmayla mücadele için ne kadar önemli?
Janneth Fatima Indira Rodrigues: Bu oldukça önemli bir keşif. Bu tek başına kullanılacak bir alet değil. Mevcut ilaç, aşılar ve diğer yöntemlerle birlikte uygulanmalı. Bunun diğerlerinden en önemli farkı, sinekleri öldürme-mesi. Şu an kullanılan tüm kontrol yöntemleri, böcek ilacı kaplı ağların kullanılmasını temel alıyor. Bunlar sinekleri öldürüyor ve sineklerin direnç kazanmasına yol açıyor. Sinekleri öldürmeden, direkt parazitleri hedef alarak bu direncin oluşmasının önüne geçebiliyoruz.